مهریه ، حق بدیهی زن است ، که هنگام عقد نکاح تعیین می گردد. وظیفه ی شوهر است که این حق زوجه را هر زمان که او مطالبه کرد به وی پرداخت نماید و استنکاف از جانب شوهر صورت نگیرد. اگر بنا به هر دلیلی شوهر از ادای دین خویش سر باز زند، زوجه می تواند دعوی خود را در دادگاه حقوقی اقامه نماید. قانون از مسیر های متعددی می تواند شوهر را مجبور به پرداخت دین خود کند که یکی از آن ها توقیف منزل مسکونی برای مهریه می باشد. اقدامات و اجراییات دادگاه صالح بستگی به عوامل زیادی از جمله نوع دین و شرایط شوهر برای پرداخت دین دارد. قاضی با توجه به عوامل مذکور رأی نهایی خود را اعلام می نماید که شوهر موظف به انجام آن است.
دادخواست مطالبه مهریه
برای ارائه دادخواست مطالبه مهریه دو مرجع صالح وجود دارد. زن می تواند با مراجعه به اجرای ثبت اسناد رسمی نسبت به مطالبه مهریه خود اقدام کند. در این مورد زن باید به میزان نیم عشر دولتی (معادل یک بیستم کل مبلغ مهریه) هزینه اجرا پرداخت نماید که این هزینه بعدا از شوهر گرفته خواهد شد. در صورت مراجعه به این نهاد این امکان وجود دارد تا از اموال قابل توقیف شوهر استعلام گرفته شود (از نهاد های همکار برای استعلام می توان به اداره ثبت اسناد واملاک، پلیس راهور، اداره گمرک، بانک مرکزی و سازمان بورس کشور اشاره کرد). مرجع صالح دیگر برای این مطالبه، دادگاه خانواده می باشد. دادگاه خانواده می تواند این پرونده حقوقی را در دست گیرد منوط به این که هزینه تمبر دادخواست مطالبه مهریه واریز گردد. هزینه تمبر این دادخواست معادل سه درصد از میزان خواسته است. خواهان (زن) می تواند دادخواست حقوقی اش مبنی بر مهریه، تقاضای توقیف اموال مانند توقیف منزل مسکونی برای مهریه، هزینه حق الوکاله وکیل و هزینه تمبر را به دادگاه خانواده ارائه دهد. اگر در موردی زوجه توانایی پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد، این امکان وجود دارد که وی دادخواست اعسار (ناتوان از پرداخت) را به دادگاه خانواده تسلیم نماید. دادخواست اعسار زوجه در دادگاه بررسی و در صورت اثبات اعسار، زوجه از پرداخت هزینه دادرسی معاف می گردد. همانطور که ذکر شد بررسی دادخواست اعسار مقدم بر مهریه است. در صورت اثبات اعسار، حکم دادگاه مبنی بر اثبات شدن آن، به دادخواست مهریه پیوست می گردد تا دادخواست مهریه بدون اخذ هزینه از خواهان (زن) پیگیری شود.
انواع مهریه
مهریه طبق عرف و شرع به دو صورت مهریه عندالامطالبه و مهریه عندالاستطاعه وضع می گردد. مهریه عندالاستطاعه زوجه را ملزم میکند برای وصول مهریه اش، استطاعت مالی زوج را برای دادگاه ثابت کند. عندالاستطاعه بودن مرد به معنی مبرا بودن وی از پرداخت بدهی اش نیست و به موجب سند رسمی ازدواج موظف به پرداخت بدهی خود می باشد. اما در مورد مهریه عندالامطالبه، زوجه نیازی به اثبات استطاعت مالی زوج ندارد و در مواردی که زوج توانایی و استطاعت مالی برای پرداخت مهریه را ندارد باید اعسار خود را برای دادگاه صالح به اثبات برساند و برای اثبات تقسیط مهریه تقاضا کند. دادگاه صالح درخواست زوج را بررسی و در صورت موافقت تقسیط مهریه صورت می گیرد. طبق شرع مهریه دین ممتازه محسوب می گردد و در پرداخت نسبت به بقیه دیون الویت دارد لذا قانون به حفظ منافع زن و وصول دین مهریه توجه ویژه ای دارد.
ابلاغ حکم به شوهر و جریان دادرسی
بعد از ارائه دادخواست مطالبه مهریه توسط خواهان (زوجه)، دادگاه مربوطه اقدام به بررسی آن از لحاظ کامل بودن و پرداخت هزینه تمبر (در صورت ادعای اعسار زوجه، پیوست حکم اثبات آن) می کند. پس از تایید موارد مذکور، وقت دادرسی تعیین می گردد و نسخه ای از دادخواست و ضمایم برای خوانده (زوج) ارسال می گردد. خواهان و خوانده در جهت رسیدگی به پرونده در تاریخ مقرر ملزم به حضور در دادگاه هستند. دادخواست اخذ مهریه از شوهر در دادگاه بررسی میشود که در صورت وجود دادخواست تامین خواسته مانند توقیف منزل مسکونی برای مهریه، این دادخواست نیز همزمان در این دادگاه بررسی می گردد.
اموال قابل توقیف شوهر کدامند؟
بطور کلی قانون روشن میکند شخصی که ملزم به پرداخت یک دین مشخص شده است، در صورت عدم پرداخت یا ناتوانی از پرداخت، دین مذکور قابل وصول از محل اموال مدیون می باشد. مهریه نیز دین زوجه است که از لحظه ی عقد نکاح بر گردن زوج می باشد. لذا وصول مهریه نیز می تواند از اموال تحت تملک زوج صورت گیرد. زوجه می تواند اموال زوج از قبیل منزل، پول نقد، خودرو و... را به دادگاه معرفی نماید تا با توقیف و فروش آن مهریه مورد نظرش (همه ی مهریه یا بخشی از آن) را وصول نماید. البته لازم به ذکر است که روند توقیف اموال شامل استثنا نیز میشود. طبق نظر قانون هر مالی قابل توقیف نمی باشد، توقیف
مختص اموالی است که جزء مستثنیات دین نباشند. مستثنیات دین آن دسته از اموالی است که طبق عرف برای زندگی مدیون ضروری است. مستثنیات دین شامل موارد ذیل می باشد:
- موجودی آذوقه مورد نیاز مدیون و افراد تحت تکفلش برای مدتی که طبق عرف آذوقه ذخیره میشود
- اثاثیه ضروری زندگی مدیون و افراد تحت تفکلش
- منزل مسکونی که طبق عرف در حد حالت اعسار مدیون باشد
- ابزارکار و وسایل مورد نیاز پیشه وران، کشاورزان، کسبه و... که توسط آن برای خود و افراد تحت تکفلشان کسب روزی می نمایند (کامیون باربری، تاکسی و هر خودرویی که وسیله امرار معاش است)
- ابزار و کتب علمی، جزوات، تحقیقات و... مورد استفاده برای محققان و اشخاص اهل علم
- تلفن شخصی
- مبلغی که در زمان عقد اجاره پرداخت گردیده است که طبق عرف در حد حالت اعسار مدیون باشد
اگر منزل مدیون ارزشی بیش از حالت اعسار او طبق عرف داشته باشد و اموال دیگری از او برای توقیف موجود نباشد، مدیون موظف به فروش آن با نظارت نماینده مرجع اجرایی می باشد و با مبلغ به دست آمده منزلی در حد حالت اعسار برای خود مهیا کند و مابقی مبلغ توقیف گردد. در صورت مقاومت مدیون نسبت به فروش منزل، توقیف منزل مسکونی برای مهریه انجام می گیرد. مال توقیفی در مرحله ی بعد توسط مرجع اجرایی به فروس رسیده و مبلغی در جهت تهیه منزل در حد حالت اعسار مدیون طبق عرف، به وی بازگردانده میشود.
شرایط توقیف مستمری یا حقوق شوهر چیست؟
در مواقعی که شوهر کارمند بخش خصوصی یا دولت باشد و دارای حقوق و مزایای مشخص باشد، در جهت مطالبه مهریه می توان آن را توقیف کرد. کیفیت توقیف مستمری یا حقوق مدیون بستگی به شرایط او دارد. بدین صورت که در صورت متاهل بودن یا دارای فرزند بودن، یک چهارم از حقوقش قابل توقیف و پرداخت در جهت وصول مهریه می باشد. در غیر این صورت، یک سوم از حقوق او قابل توقیف است. برای انجام این امر زن باید مستمری شوهرش را به دادگاه معرفی نماید تا بعد از طی کردن مراحل قانونی، مهریه از محل مستمری پرداخت گردد.